Mathis der Maler in Hamburg

Er beweegt vanalles in de opera van Hamburg. Om te beginnen heeft het tijdschrift Opernwelt de Hamburgische Staatsoper uitgeroepen tot "Opernhaus des Jahres". Verder heeft de vorige chef-dirigent Ingo Metzmacher Hamburg ingeruild voor Amsterdam. Hij werd vervangen door de Australische Simone Young, die de job meteen cumuleert met het intendantschap. Als openingsproductie heeft ze Hindemiths Mathis der Maler gekozen. Om één of andere reden zit dit werk in mijn hoofd als een "essentieel" werk uit de operageschiedenis. Kortom, redenen genoeg om eens een weekendje naar Hamburg te gaan.

Dit was mijn eerste bezoek aan Hamburg en het operahuis is een "typisch" na-oorlogs operagebouw met een grote parterre en open balkons met overal goede zichtlijnen. Net zoals in Keulen heeft de zaal ook van die steile, afhangende balkons.

Ik kende de opera Mathis der Maler totaal niet. Er bestaan ook heel weinig opnames van, die ik nog nooit in de handel ben tegengekomen. De schilder Mathis (geïnspireerd op Matthias Grünewald) worstelt met zijn kunst versus politiek en regie, dit alles tegen de achtergrond van de boerenoorlog en de strijd tussen katholieken en lutheranen in de 16e eeuw. Het is een redelijk lange opera... zeven taferelen met meer dan drie uur muziek en een massa bijhorende tekst die over het publiek uitgekieperd wordt, wat een eerste ontmoeting niet vereenvoudigt.

Ik vond niet alle taferelen even sterk. Het derde en vierde tafereel - respectievelijk over de boekenverbranding en de gevangenneming van graaf en gravin Helfenstein door de boeren - vond ik het interessants. Ik had ook meer verwacht van de zesde scène met het visioen van Mathis. Vooral omdat het net deze scène was die Hindemith geïnspireerd had tot het schrijven van deze opera... een opera die in de jaren '30 door Göring en Hitler - uiteraard - als "entartet" bestempeld werd met uitvoeringsverbod tot gevolg. De opera ging in 1938 in Zürich in première.

Voor haar eerste opera in Hamburg had Simone Young een uitstekende bezetting samengesteld, waarvan verschillende zangers ook al in de Vlaamse Opera te horen waren... sommigen recent, zoals Inga Kalna en Jeffrey Dowd, anderen in een ver verleden, zoals Falk Struckmann en Susan Anthony.

Falk Struckmann zong de titelrol met grote, dramatische bas-bariton, alhoewel hij als zijnde ziek aangekondigd werd. Maar dat was pas in de laatste taferelen hoorbaar, toen het af en toe begon te kraken. Scott MacAllister heeft een penetrante tenorstem, die ik bijvoorbeeld associeer met Herodes in "Salome". Het klinkt soms enerverend, maar het past wonderwel bij de rol van kardinaal Albrecht en hij zingt het schitterend. De rol van Ursula werd gezongen door Susan Anthony. Haar stem klinkt heel gaaf en ook verrassend jong en helder. Voor Hans Schwalb was Pär Lindskog (ook gekend van in De Munt) voorzien, maar hij was ziek en werd vervangen door Jeffrey Dowd, terwijl hij zelf nog wel op scène acteerde.

De muzikale kant van de zaak was dus wel in orde. Het zwakke punt was de regie van Christian Pade. Het verhaal is op zich al redelijk complex, maar hij maakt het nog onduidelijker door bijvoorbeeld geen onderscheid te maken tussen de verschillende conflicterende facties. Ook het visioen was niet als visioen duidelijk herkenbaar... ondanks een paar mooie beelden, zoals het moment waarop Mathis omringd wordt door het, in zwart geklede, koor met het "schilderij" (dat meer op een hersenscan lijkt) op de achtergrond. Ook de dood van Regina werd mooi in beeld gebracht. Maar in het algemeen kwam de innerlijke tweestrijd van Mathis, die zijn positie als artiest in de veranderende maatschappij probeert te zoeken, niet voldoende tot uiting.

Publicatie: zaterdag 22 oktober 2005 om 13:49
Rubriek: Opera