Ema Nikolovska in Zeist

Wauw !

Als er tijdens dit Festival één liedrecital is waar ik naar uitgekeken heb, dan is het wel het recital met Ema Nikolovska en Wolfram Rieger. Na haar opmerkelijke passage in de Fassbaender-Meisterkurs in Schwarzenberg en de verschillende livestreams tijdens de coronaperiode was ik benieuwd hoe ze in levende lijve zou presteren.

Wel, ze overtrof mijn stoutste verwachtingen !

Haar kenmerkende spontaneïteit en openhartige voordracht overtuigen vanaf de eerste noot. In het eerste vers van het Brahms-Ständchen "Der Mond steht über dem Berge" wordt meteen uit een ongelimiteerd kleurenpalet geput... we horen en zien de maan, de berg en alles ertussenin. Ze speelt met rubato in Der Gang zum Liebchen, een mooi gedragen In stiller Nacht creëert een melancholische sfeer. De lange lijnen van Wie Melodien zieht es zingt ze probleembloos, daarenboven is letterlijk elk woord verstaanbaar. De sfeer slaat om bij een serieus uitgevoerde Über die Heide, elke strofe hangt vol knetterende spanning. Samen met Heimweh II bereidt ze zo Schubert voor: "Vergebens such ich nach dem Glück".

Een mens vraagt zich af of er iets is dat ze niet kan. Dat blijkt bitter weinig te zijn... ten bewijze: Schuberts Leichenfantasie. Het is een van Schuberts allereerste liederen (D7, vermoedelijk gecomponeerd in 1811 toen hij 14 jaar oud was) op een grote Schillertekst. Schiller schreef de tekst naar aanleiding van het overlijden van een medestudent. En er zijn ongetwijfeld ook autobiografische redenen waarom de jonge Schubert net dit gedicht op muziek wilde zetten: zijn moeder zou in 1812 overlijden en was mogelijk al ziek, zijn relatie met zijn vader was moeilijk, van zijn veertien broers en zussen zijn er tien nooit ouder dan vijf jaar geworden, ... Het resultaat is een lied met negen strofen van ongeveer 20 minuten lang, dat zelden tot nooit uitgevoerd wordt.

"Mit erstorb'nem Scheinen steht der Mond auf totenstillen Hainen" en van meet af aan hypnotiseert Ema Nikolovska haar publiek met een ijzige vertolking om de spanning op te voeren terwijl de processie naar het kerkhof trekt. Onverschrokken geeft Nikolovska de treurende vader en zijn "gramgeschmolzenes Gerippe" passend lelijke klanken mee. Even passend zijn de ijskoude klanken bij "eiskalt liegt er hier im Tuche". Een lichtstraal schijnt vanuit het Elysium, de klank van Nikolovska's stem wordt lichter en lyrischer voor het middendeel van het lied met herinneringen aan de korte jeugd van de gestorvene. Het inspireert Schubert tot een extreme tessituur voor de zanger en een haast expressionistische partij voor de pianist. Met Wolfram Rieger is al die piano-inventiviteit in goede handen, tot en met de griezeleffecten van "die Kirchhoftüre brauset". Nikolovska legt een glimlach in haar stem voor het terugzien in het paradijs "Himmlischer Gedanke". En als het begin van het lied "Mit erstorb'nem Scheinen" terugkeert, dan lijkt haar stem uit een andere wereld te komen. Ze dwingt het publiek tot uiterste stilte, zelfs de spreekwoordelijke naald durft niet te vallen. Het emotioneel slot "Nimmer gibt das Grab zurück" snijdt door merg en been.

We zijn nog maar halverwege het recital en ze krijgen al een staande ovatie !

Schumanns Kerner-Liederkreis wordt traditioneel als een "mannencyclus" beschouwd, en dan nog meestal voor baritons. Ik heb hem nog maar een paar keer door zangeressen uitgevoerd gehoord. Ema Nikolovska zet meteen een nieuwe standaard. Sommige liederen klinken zelfs helemaal nieuw alsof ik ze nog nooit eerder gehoord heb. Telkens het meisje spreekt in Stirb, Lieb' und Freud' krijgen we extra intensiteit met een uitgepuurd mezza voce. Als de "Stirb, Lieb' und Freud'" op het einde herhaald wordt door haar achterblijvende geliefde, dan klinkt de berusting door. De eenzaamheid overheerst in Auf das Trinkglas eines verstorbenen Freundes. Via haar stem verschijnt het beeld van iemand die wezenloos in het lege glas staart. Elke strofe van Stille Tränen is een nieuwe aanzwellende crescendo-golf van emoties, een vocale traan weerklinkt in Wer machte dich so krank ?. Het tempo wordt nog wat vertraagd in Alte Laute. Het lied lijkt te gaan desintegreren, maar zonder haar legato te verliezen houdt ze de spanningsboog gespannen. Fenomenaal !

Het Zeisters publiek houdt wel van staande ovaties, maar blijkbaar niet van bisnummers, dus moesten we het stellen met slechts één extraatje... Schuberts Die Mutter Erde.

Publicatie: zondag 14 mei 2023 om 10:24
Rubriek: Liedrecital