Der fliegende Holländer in Antwerpen

De nieuwe productie van Der fliegende Holländer bij Opera Vlaanderen is reeds de tweede "Holländer" van regisseur Tatjana Gürbaca. In vergelijking met haar productie bij de Deutsche Oper Berlin is deze een stuk strakker en abstracter, maar er komen toch ook een aantal ideeën terug.

foto's © Annemie Augustijns

De Berlijnse Holländer speelde in een beurszaal. In de Antwerpse versie wordt er ook lustig met geld gestrooid. Daland betaalt zijn mannen, de Steuermann zingt zijn aria als Tamino's Bildnisaria tegen een bankbiljet en de Holländer belooft uiteraard ook rijkdom met een emmer geld en een kist kruisbeelden als voorafje.

Van Dalands matrozen blijft niets over. Je zou hen eerder mijnwerkers kunnen noemen die zwart uit een gat in het podium kruipen terwijl ze steenkool bovenhalen. Senta en de Holländer bezegelen hun liefde door met een stuk steenkool hun polsen over te snijden (in Berlijn deden ze dat met een schaar) en Senta offert zich op door er haar keel mee over te snijden, terwijl wordt het podium overspoeld met aardolie...

Henrik Ahr heeft een abstract eenheidsdecor bedacht. Alles speelt zich af op een licht hellend gouden vierkant. Achteraan opent een gouden poort zich voor het "schip" van de Holländer. Het is best wel een geslaagde productie.

Iain Paterson zong de titelrol. We hebben hem eerder al in Gent gehoord als Don Giovanni, waarin hij me niet helemaal kon overtuigen. Maar de Holländer is hem op het lijf geschreven. Zijn stem heeft het nodige gewicht en het donkere timbre voor dit soort Wagnerrollen.

Liene Kinca zou Senta zingen, maar had een verkoudheid. In allerijl werd Marion Ammann bereid gevonden om in te springen. Ze zong aan de rand van het podium terwijl Kinca de rol van Senta speelde. Ammann heeft weinig kleur en een schrale hoogte, maar onder deze omstandigheden moeten we waarschijnlijk blij zijn dat ze de voorstelling gered heeft.

Dmitry Ulyanov, die we eerder als Brogni gehoord hebben, zong Daland met zijn ruime, zwarte bas al ontbrak de licht-komische toets die ik met deze rol associeer. Ladislav Elgr kennen we ook nog van zijn Sergej in "Lady Macbeth". Hij zong Erik met een stalen tenor, indrukwekkend, maar niet altijd even mooi.

Publicatie: zondag 23 oktober 2016 om 19:17
Rubriek: Opera

Reacties

Gilbert Antheunis (woensdag 30 november 2016 om 17:50)

“ Der Fliegende Holländer “ Wagner. Opera Vlaanderen Gent.
Wat tot aangename aanvang of inleiding leidde, was de lezing door de dramaturg Piet De Volder die ons de operavisie van dit werk voorstelde van het hoe en het waarom van deze productie en ons een degelijke kijk gaf over de componist “ Wagner “ en er ons voor waarschuwde wat we konden verwachten van de inzichten van de regisseur Gürbaca.
In het geheel genomen een genietbare voorstelling met heel wat pluspunten, maar helaas ook heel wat minpunten. Op die manier krijg ik niet echt het waw gevoel
Eerst kan ik mij niet echt terug vinden in de regie van Tatjana Gürbaca. Alles wordt gespeeld in haar futuristisch abstract decor . Zo is het niet moeilijk de ganse opera aan één stuk door te spelen gedurende 2 uur en 20 minuten, er zat actie in de voorstelling dus dit was niet een nadeel maar met een opera als “ Parsifal “ of “ Tristan und Isolde “ zou dat een marteling zijn voor het publiek. In dat decor die maar toelaat van de scène slechts voor 65% te gebruiken loopt alles nogal op een hoop en is het een ware chaos. Af en toe wordt het decor vervolledigd met enkele decorattributen zoals emmers plastikflessen en een overal meegesleurde stoel die geen enkele toevoeging zijn aan het geheel. De gezongen teksten pasten totaal niet meer bij het visuele gebeuren, men zingt over de storm op zee die men alleen nog muzikaal kan waarnemen , schepen, zeelui, zeekapiteins, stuurlui over diamanten die hier voorgesteld worden met in de fik gestoken papiergeld. Wat krijgt men te zien ? Een hoop met voddenrapers of kolendragers of schouwvegers of misschien mijnwerkers verzin zelf maar ? In het laatste bedrijf tijdens de feestelijkheden is er geen duel meer tussen de spookzeelui en de zeelui van kapitein Daland, we krijgen daar een orgie die eindigt in een totale chaos ( dit kan men misschien zien als een climax ) In de zelfmoord van Senta en de Holländer kan ik de “ Erlösung “ niet zien. Dit moet toch volgens mij de essentie van het werk van Wagner zijn of niet ?
Over solopartijen kan ook wel het een en ander gezegd worden . Door ziekte was Iain Paterson in de rol van de “ Holländer “ vervangen door Markus Marquart waarvan ik vond dat hij beneden zijn niveau gepresteerd heeft , in schril contrast met Dmitry Ulyanov die de rol van “ Daland “ vertolkte, deze bas met zijn imposante figuur en warm gekleurde stem was voor mij de openbaring van de avond.
De rol van “ Senta “ gezongen door Liene Kinca was veel belovend bij de aanvang, maar ging volledig de mist in tijdens de finale van het derde bedrijf, waar haar stem de klankkleur verloor en er alleen een schril geroep overbleef in de hogere regionen. Ik ben ervan overtuigd dat er tussen de koorleden betere solisten zijn die deze rol ook zouden kunnen vertolken.
De rol van “ Mary “ gezongen door Raehann Bryce heb ik me gewoon afgevraagd wat die daar kwam doen.
De rol van “ Der Steuermann “ gezongen door Adam Smidt daarentegen was een aangename verrassing en vond ik wel op niveau .
De rol van “ Erik “ gezongen door Laduslav Elgr was bij aanvang ook veel belovend, deze rol behelst nochthans twee mooie zangpartijen, maar op het einde van de rit in de finale van het derde bedrijf liet hij het voor mij een beetje afweten.
Wat de avond wel tot een geslaagde voorstelling maakte is dat de muziek van Wagner er nog was en dat door de dirigent Conelius Meister met zijn orkest de voorstelling volledig naar een hoger level bracht en zo de koorleden tot een prachtige prestatie opzweepte en leidde.
Dit geef ik opera Vlaanderen toe: zij hebben veel energie en aandacht gestoken in de opleiding van het koor dat bestaat uit 25 sopranen en alten en 32 tenoren en bassen 57 mensen die allen de status van een solistenrol waard zijn.
Een compositie bij Wagner valt of staat met het orkest en koor die als het ware een onderdeel zijn van het ganse gebeuren dat de solisten moet ondersteunen en daar zijn dirigent en de koorleden uitstekend in geslaagd waardoor de opera avond met “ Der Fliegende Holländer “ toch tot een genietbare voorstelling kan gerekend worden.

Stefan Caprasse (vrijdag 4 november 2016 om 10:14)

Om nog eventjes op het slot van de opera terug te komen in deze enscenering: na per toeval een fragment van het intervieuw met Gürbaca in het programmaboek gelezen te hebben blijkt dat deze WEL in een verlossend einde van deze opera gelooft zij het dan niet zozeer op individueel dan wel op collectief- gemeenschappelijk vlak. Ik citeer:
"Zonder Erlösung heeft het hele verhaal van Der Fliegende Holländer geen zin. Er moet een motivatie zijn voor de zelfmoord van Senta aan het einde van de opera. De verlossing bestaat in het einde van de heersende maatschappij." De maatschappij van puur materialisme, veronderstel ik, en zo zou het dus kunnen dat de koorleden niet zozeer 'verdwaasd' zijn aan het einde (zoals ik gisteren schreef) maar eerder plots (hocus pocus!) tot een hoger inzicht zijn gekomen...

Iris (donderdag 3 november 2016 om 21:19)

Ik was behoorlijk sceptisch naar de voorstelling vertrokken aangezien ik Gürbaca's Parsifal echt vreselijk vond. Met deze Holländer heeft ze mij echter prettig verrast! De opgewaardeerde Erik vond ik een geweldige vondst. Liene Kinca was zeker een degelijke Senta, maar ik vond haar bij momenten toch ook een ietsje te schreeuwerig (ik heb de voorstelling op 29 okt gehoord).
Dit was een voorstelling die nog lang in het geheugen zal blijven hangen.

Stefan Caprasse (donderdag 3 november 2016 om 13:05)

Ook ik wil me hierbij aansluiten.
Dit is natuurlijk een typische 'concept-enscenering' waarbij één element -de geldzucht van Daland, die zijn dochter aan een rijke man wil koppelen- uitgebreid wordt tot de hele gemeenschap (zoals in de huidige Bayreuth-produktie van Gloger). Exploitatie en geldgewin alom dus.
Alles en iedereen ziet vuil van de olie (het besmeuren met zwarte verf deed me ietwat aan de Otello van vorig seizoen denken, hopelijk wordt dit geen nieuwe regietic) en de bankbiljetten vliegen in het rond! Men kan natuurlijk bezwaren maken dat de zee en de wind en de spinnewielen die in het orkest (en in de tekst) te horen zijn, compleet niet op de scene te zien zijn. En het uittrekken en rondgooien van kleren doet me toch ook sterk aan sommige ensceneringen van Carsen denken - ook een beetje een tic! Daar staat dan wel tegenover dat de personenregie heel sterk is en Gurbaca HEEL goed de koren kan doen bewegen en evolueren - een voorbeeld voor sommige regisseurs die tegenwoordig vaak -vreselijk!- de koren in de coulissen laten! Wat hier dan resulteerde in enkele HEEL sterke beelden, zoals het decadente feest in III waar dan plots de persoonlijke 'demonen' van de feestvierders naar boven komen, een collectieve waanzin, gesymboliseerd door het plotse tegenkoor van de spoken.
Het slot is me niet helemaal duidelijk: Nadat de Hollander weer langs achter is verdwenen, (zoals hij was gekomen), snijdt Senta zich de keel over, de koorleden komen ietwat verdwaasd weer naar voren, Erik gaat -gebroken- af en de olie (triomf van het materialisme?) overspoelt de scene. In ieder geval geen verlossing, hoewel orkestraal voor de versie gekozen is met de Tristanvariant van het verlossingsmotief als afsluiting van ouverture en opera.
Wat het muzikale deel betreft: fantastisch orkest met grote dynamiekcontrasten en inderdaad werkelijk fenomenale koren! De bezetting wordt gedomineerd door de quasi ideale Hollander, zowel van volume als van dictie, van Iain Paterson en de niet minder indrukwekkende Senta van Liene Kinca, al vond ik sommige van haar hoogtes een tikkeltje schreeuwerig (of ben ik te streng?). Dmitry Ulyanov is een sonore Daland en karakteriseert heel goed het personage. Ladislav Elgr kan de rol van Erik wel aan, maar ik hou niet zozeer van zijn stem. En verder is Adam Smith zowel vokaal als qua karakterisering een opvallend niet-lyrische Steuermann en zingt Raehann-Bryce Davis heel mooi de ondankbare rol van Mary.
Komt zeker in aanmerking voor één van DE produkties van het jaar en dit -voor mij- in tegenstelling tot de Parsifal van dezelfde Gürbaca, die me niet zo bevallen had...

Kris Cornelis (donderdag 3 november 2016 om 09:54)

Ik wil mij graag bij deze (positieve) kritiek aansluiten.
Als aanvulling nog wat over koor en orkest.
We waren gisterenavond een beetje van onze sokken geblazen door het koor. Accuraat, krachtig,... zeer goed. Achteraf maakte ik mezelf de bemerking dat het koor van de Vlaamse Opera (en bij uitbreiding elk opera koor) goed tot zeer goed zingt als het mooie grote koorpassages voorgeschoteld krijgt. Heeft iemand ooit een slecht uitgevoerde (koor) Hollander gehoord? Ik niet: dat doen ze graag die koorleden: veel zingen en dan nog in een glansrol. Zelfs in Luik zingen ze nu een goede "Va pensiero".
Het orkest was nog een tikkeltje beter dan anders: zeker niet routineus.
En wat de zangers betreft moeten ze in Antwerpen/Gent niet ver zoeken als ze nog eens een Ring programmeren. Een Wotan (Iain Paterson) en een Sieglinde (Liene Kinca, wiens stem mij soms deed denken aan Leonie Rysanek) hebben ze al. Nu nog Brünnhilde en Siegfried.