Idomeneo in Wenen

Gisteren ging in de Weense Staatsoper een gloednieuwe productie van Idomeneo in première. Kasper Holten heeft voor een mooie en goed leesbare enscenering gezorgd. Hij moest daarvoor wel wat sleutelen aan de partituur, waarvoor dirigent Christoph Eschenbach een paar boetjes mocht incasseren.

foto's © Michael Pöhn

In de geënsceneerde ouverture worden de relaties tussen de verschillende protagonisten duidelijk gemaakt. Een jonge Idomeneo neemt afscheid van zijn zoontje Idamante voor hij ten strijde trekt. De vloer van het decor bestaat uit het Middellandse Zeegebied met Kreta als centraal punt. Op de verschillende regio's staan poppetjes, een soort grote schaakstukken, en we zien Idomeneo die de bevolking van Troje neermaait, maar Ilia verplaatst naar Kreta. Elektra verhuist van Argos naar Kreta, Klytämnestra blijft dood achter.

In de eerste scène hangen de gevangen Trojanen aan touwen, een tiental meter boven het podium, tot ze van Idamante hun vrijheid terugkrijgen. Het is ook daar dat Ilia haar eerste aria begint. Kasper Holten wil de liefdesgeschiedenis van Idamante en Ilia ook een iets prominentere plaats geven in de opera. Dat begint al tijdens die eerste scène als Idamante meer oog heeft voor Ilia dan voor Elettra.

Maar hij gaat nog een stap verder door Ilia's aria "Zeffiretti lusinghieri" en het aansluitende liefdesduet te verplaatsen van het derde naar het begin van het tweede bedrijf. Tekstueel geeft dat niet al te veel problemen - er wordt wel even gerefereerd naar het zeemonster dat eigenlijk pas op het einde van het tweede bedrijf opduikt - maar het geeft vooral een andere dynamiek aan het vervolg van de actie en de driehoek met Elettra. Er wordt trouwens nog een andere driehoek gecreëerd als Holten licht suggereert dat Idomeneo ook een oogje heeft op Ilia als zijn toekomstige koningin.

Idomeneo heeft twee iets lastigere scènes. De eerste is die van het zeemonster in het tweede bedrijf. Holten lost dat op door Idomeneo waanzinnig te laten worden, alsof hij geraakt werd door de wraak van Neptunus. De "deus ex machina" van het orakel komt in deze productie als een stem uit het volk. Het is het volk dat het grote standbeeld van Idomeneo neerhaalt en beslist dat Idamante hun nieuwe koning en Ilia hun nieuwe koningin moet worden.

Naast de verplaatste Zeffiretti-aria, zijn de andere aanpassingen relatief beperkt. De rol van Arbace wordt bijvoorbeeld gereduceerd tot zijn recitatieven, omdat zijn aria's de actie wat teveel zouden ophouden. En het slotballet werd volledig geknipt. Persoonlijk heb ik niet al te veel problemen met deze wijzigingen.

Op papier zag de bezetting er ideaal uit, in de praktijk was ze iets minder ideaal. Michael Schade is al jaren één van de gevierde Mozart-tenors. Hij kan vooral overtuigen in de recitatieven als hij met veel kleur en expressie uitdrukking geeft aan Idomeneo's emoties. De aria's zijn wat moeizamer en vooral voor "Fuor del mar" beschikt zijn stem niet meer over de nodige flexibiliteit.

Maria Bengtsson hebben we onlangs nog in de Vlaamse Opera gehoord als Marschallin. Ze zingt een iets te brave Elettra, weliswaar met een mooie ronde klank en goede coloraturen. Elettra hoeft misschien niet voorgesteld te worden als een wraakfurie, maar in "D'Oreste, d'Ajace" verwacht ik toch iets meer vuur. Chen Reiss was een correcte Ilia. Ook zij beperkt zich te veel tot het mooi zingen. Ze kon wel ontroeren met "Se il padre perdei" en had even een dramatische opflakkering als ze in het laatste bedrijf zichzelf aanbiedt als offer.

Maar de ontdekking van de avond was de jonge Russische mezzo Margarita Gritskova. Ze zingt een stijlvolle Idamante en is de enige die consequent trillers zingt. Haar expressie is voorbeeldig, al meteen in "Non ho colpa" toont ze al haar kunnen. Opvallend was dat ze in het tweede bedrijf de alternatieve aria "Non temer, amato bene", die Mozart schreef voor de Weense creatie, te zingen kreeg. Het is een aria met een obligate vioolpartij, wat altijd meer cachet geeft aan een aria. Gritskova geeft daarin een lesje in piano-zingen, en doet er in het da capo-gedeelte nog een schepje bovenop... een mooi gevoerd mezza voce dat tot in het diepst van de ziel ontroert.

Publicatie: maandag 6 oktober 2014 om 08:41
Rubriek: Opera