Bayreuth - Fanget an !

De Bayreuther Festspiele, die vandaag aan hun 97ste editie beginnen, zijn één van de meest tot de verbeelding sprekende operafestivals. Er zijn wel meer festivals die zich beperken tot het repertoire van één componist, alhoewel meestal niet zo strikt als in Bayreuth. Maar het feit dat het festival geleid wordt door een rechtstreekse afstammeling van Richard Wagner, dat een gewone sterveling een paar duizend dagen moet aanschuiven voor een ticket en dat de voorstellingen opgevoerd worden in een zaal die speciaal voor deze opera's gebouwd werd, draagt bij tot de mythe van de Festspiele.

De 88-jarige Wolfgang Wagner zwaait al meer dan een halve eeuw de scepter in Bayreuth... waarvan de eerste 15 jaar samen met zijn broer Wieland. Vorig jaar was er nog totaal geen sprake van op pensioen gaan. Maar toen eerder dit jaar zijn vrouw Gudrun (waarover gefluisterd werd dat zij de eigenlijke baas was in Bayreuth) onverwacht overleed, veranderde een en ander. Wolfgang Wagner liet weten dat hij niet meer vasthoudt aan zijn levenslang contract als festivalleider op voorwaarde dat zijn twee dochters, Eva en Katharina, samen het festival zouden leiden.

De twee halfzusters hadden elkaar nog nooit gesproken, maar na een eerste ontmoeting lijken ze het goed met elkaar te kunnen vinden. Het ziet er naar uit dat er een verzoenende oplossing gevonden is en het ligt dan ook in de lijn van de verwachtingen dat de "Stiftungsrat" begin september het voorstel zal aanvaarden. Ik had dan ook verwacht dat Eva en Katherina vandaag aan de zijde van Wolfgang op de trappen zouden verschijnen om de notabelen te ontvangen... maar Eva was blijkbaar verhinderd.

Dat er een nieuwe wind waait door Bayreuth is ook dit jaar al duidelijk. De website is opgefrist, zondag wordt Katharina Wagners productie van Meistersinger live uitgezonden via internet en geprojecteerd op een groot scherm in Bayreuth, en later dit jaar ligt de DVD in de winkel. Al die veranderingen zijn ook niet ongemerkt voorbijgegaan in de Duitse pers. Zelfs een boulevardblad als BILD heeft speciale pagina's opgezet rond de Festspiele. Een stuk hoogstaander is de Frankfurter Allgemeine Zeitung die in een reeks Bayreuther Visionen de afgelopen weken verschillende artiesten aan het woord lieten om hun visie op de toekomst van de Bayreuther Festspiele te geven. Nog in de "FAZ" is zelfs een kritische noot van de bekende Duitse stemmenspecialist Jürgen Kesting te lezen die in zijn bijdrage Die Stimmen von Bayreuth schrijft over de "Sängerdämmerung". Zelfs de Isolde van Nina Stemme moet eraan geloven...

In den Berichten über die Bayreuther Aufführungen der letzten drei Jahrzehnte finden sich lobende Worte über einzelne Porträts - die Kundry oder die Isolde von Waltraud Meier, den Wotan von John Tomlinson, den Lohengrin von Peter Seiffert. Viel öfter aber ist von einer "Sängerdämmerung" zu hören.

Ondertussen geeft Katharina Wagner een zeldzaam interview waarin ze vooral duidelijk probeert te maken hoe goed ze kan opschieten met Eva Wagner. En passant, liet ze zich ontvallen dat de meeste nieuwe producties voor de volgende jaren al vastliggen. Volgend jaar (en in 2014) komt er niets nieuws, maar dan komt er in 2010 een nieuwe Lohengrin van Hans Neuenfels, in 2011 een Tannhäuser van Sebastian Baumgarten en in 2012 een nieuwe productie van Der fliegende Holländer. In het Wagnerjaar 2013 voorzien ze - uiteraard - een nieuwe Ring en in 2015 is Tristan und Isolde aan de beurt.

Vandaag opent een nieuwe productie van Parsifal de Festspiele, die de rottendekonijnenenscenering van Schlingensief moet doen vergeten. De regisseur Stefan Herheim ziet Parsifal als een tijdreis doorheen de Duitse geschiedenis. Verschillende kranten hebben hem kunnen strikken voor een interview.

Frankfurter Rundschau (16-7-2008): Dem Werk stand ich lange skeptisch gegenüber (dpa)
Der Standard (18-7-2008) Variationen über die Erlösung
Kölner Stadt-Anzeiger (24-7-2008): Ich habe Gott gespielt
Focus (25-7-2008): Der fliegende Norweger

Stefan Herheim is trouwens de regisseur die eind dit jaar Rusalka gaat regisseren in de Munt.

Wie de voorstellingen uit Bayreuth wil horen, kan terecht bij Bayern 4 Klassik. Ze zenden de volgende dagen elke première uit Bayreuth live uit... en die zijn ook via internet te beluisteren:

vrijdag 25 juli om 16 uur: Parsifal
zaterdag 26 juli om 16 uur: Tristan
zondag 27 juli om 16 uur: Meistersinger
maandag 28 juli om 18 uur: Rheingold
dinsdag 29 juli om 16 uur: Walküre
donderdag 31 juli om 16 uur: Siegfried
zaterdag 2 augustus om 16 uur: Götterdämmerung

Publicatie: vrijdag 25 juli 2008 om 17:20
Rubriek: Nieuws

Reacties

Dirk Vandepitte (zaterdag 16 augustus 2008 om 12:26)

Even een kort verslag over de 2e Ring-cyclus die ik afgelopen week in Bayreuth heb meegemaakt.

De enscenering van Tankred Dorst is inmiddels aan zijn derde jaargang toe. De enscenering is eerder klassiek, in een tijdloze setting. Enkele decors komen terug over verschillende delen van de Ring : de Rijn (Rheingold en Götterdämmerung), de berg van Brunnhilde (Walküre, Siegfried en Götterdämmerung). De decors zijn mooi maar niet erg origineel, op enkele uitzonderingen na. De Rijnscènes spelen zich af op een pleintje over een rivier, waarin de Rijndochters verdwijnen. Het eerste bedrijf van Siegfried speelt zich af in decor dat het midden houdt tussen een klaslokaal en een werkplaats. Neidhöhle ligt ergens onder een brug van een autosnelweg, waar voor de aanleg bomen zijn afgezaagd. De Gibichungenhal is een betonnen constructie met 2 verdiepingen aan de linkerkant en een groot balkon aan de rechterkant. Alle decors zijn op zich verdedigbaar, maar ze lijken onderling niet in relatie tot elkaar. Ook de personnages zijn op verschillende manieren gekleed. Over het algemeen geeft het allemaal wel erg mooie beelden.

Ook in de personenregie is de lijn niet strak. Waar die in het eerste bedrijf van Walküre erg statisch was, en de 3 figuren elkaar nogal lang onbeweeglijk aankijken, is de regie vooral in Siegfried erg gedetailleerd, met vele kleine en goed gevonden handelingen en attributen, die af en toe zelfs een beetje grappig zijn. Alle personnages, zowel de echte "mensen" als de goden (vooral Wotan), de Walkuren en zelfs de beide Nibelungen en de reuzen worden op een menselijke manier voorgesteld. Voor zover dat mogelijk is zijn zowel de personen als de gebeurtenissen vrij realistisch en aannemelijk. De transitie die zich afspeelt in de figuur van Wotan als oppergod die zijn macht steeds verder ziet afnemen is doorheen de hele cyclus bijzonder goed gebracht, niet alleen door zijn eigen figuur maar ook door de confrontatie met Mime (in Siegfried) en het verhaal van Waltraute (in Götterdämmerung).

De bezetting is nagenoeg ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar. De positieve uitschieters waren Eva-Maria Westbroek als Sieglinde, Christa Maier als Erda en Waltraute (in Götterdämmerung) en Gerhard Siegel als Mime. Voor Westbroek was het het eerste optreden in Bayreuth, en haar vocale prestatie was meteen een geweldige voltreffer. Ik denk dat ze zelf is geschrokken van haar succes, want toen ze op het eind van Walküre voor het eerst alleen kwam groeten, en er een geweldige ovatie en een voetengetrappel op de plankenvloer losbraken sloeg ze de beide handen voor de mond. Christa Mayer was een gevoelige Waltraute en haar smeekbede aan Brunnhilde om de ring terug te geven was zeer ontroerend. Mime is wellicht één van de meest dankbare rollen van de hele Ring, maar het gevaar is groot dat het een overdreven karikatuur wordt. Niets daarvan bij Gerhard Siegel die het juiste evenwicht vond tussen list, grap en vernuft. De manier waarop hij Siegfried zijn levensverhaal vertelde was prachtig theater, en bovendien gevoelig gezongen. Bij de andere protagonisten zijn Albert Dohmen als Wotan/Wanderer en Andrew Shore als Alberich me als succesvol bijgebleven. Ook de diepe bassen van Hans-Peter König (Fafner en Hagen) en Kwangchul Youn (Fasolt en Hunding) waren erg sterk. Verder hebben Stephen Gould als Siegfried en Linda Watson toch nog goede prestaties neergezet. Gould is een boom van een vent, die vooral in het eerste bedrijf van Siegfried krachtig overkomt (ook letterlijk, want hij tilt Mime gewoon over een bank). In het tweede bedrijf leek hij wat vermoeid, maar dat was volledig verdwenen in het derde bedrijf en in Götterdämmerung. Zijn stem was niet constant, maar de gehele rol over de 2 dagen is natuurlijk erg lang. Op de stem van Linda Watson zit al wat sleet, maar aan kracht en présence ontbreekt het haar geenszins. Ze overtreft het orkest moeiteloos. In Walküre en Siegfried had ze de gevoeligheid die van een dochter of verliefde vrouw kan worden verwacht, maar na haar verraad in Götterdämmerung was ze toch een beetje te dominant. Er waren ook 2 tegenvallers. Arnold Bezuyen als Loge had niet de spitsheid die Peter Bronder in de productie van de Vlaamse Opera wel bracht. Endrik Wottrich was een grote ontgoocheling. Met zijn bodybuilder-lijf is hij geknipt voor de rol van Siegmund, maar hij heeft er helemaal de stem niet voor. Bij zijn "Wälse ..., Wälse ..." heb ik slechts tot 7 kunnen tellen. Het festival heeft de gewoonte om de solisten te laten groeten na elk bedrijf. Zolang een rol niet helemaal is afgelopen groet een zanger in duo of in hele groep, en pas na het eind van de rol groet de solist individueel. De leiding heeft Wottrich na het tweede bedrijf Walküre wijselijk niet individueel laten groeten, maar steeds aan de hand van Westbroek (Sieglinde). Stephen Gould en Linda Watson kregen wat boegeroep na het einde van Götterdämmerung.

De orkestleiding was in de kundige handen van Christian Thielemann. Hij heeft een analytische lezing gegeven van de partituur, die de vrijwel oneindige rijkdom van de muziek zeer mooi etaleerde, met alle themas die erin zitten. In het algemeen speelde het orkest gedoseerd, afgemeten en niet te snel. Het leidde de solisten in en ondersteunde hen op een voorbeeldige manier. Na het einde van Götterdämmerung is het orkest op scène komen groeten. In Bayreuth zitten de muzikanten in de orkestbak onzichtbaar voor het publiek, en ze zijn dus komen groeten in hun gewone kledij.

Al bij al was het een zeer geslaagde productie, die echter geen grote mijlpaal betekent, die enkele zeer aangrijpende momenten heeft gebracht, met een vrij homogene cast, zonder grote uitschieters in de grootste rollen, maar met enkele zeer belovende prestaties in de wat minder grote rollen. Een volledige Ring-cyclus blijft natuurlijk altijd een aparte belevenis. De Bayreuth-setting maakt de fascinatie nog groter. Voor enkele indrukken, zie de website http://www.bayreuther-festspiele.de/deutsch/deutsch_2.html, die dit jaar helemaal is vernieuwd.

Dirk