Götterdämmerung in Antwerpen

Een voorstelling om hoofdpijn van te krijgen !

De schuldige is het duo dat de drijvende kracht is achter deze hele Ring in de Vlaamse Opera. Om te beginnen laat Ivan Törzs, op een paar zeldzame momenten na, het orkest continu fortissimo spelen. En net zoals in de vorige delen, gebruikt Ivo Van Hove talloze flikkerende videoschermen. Als in het laatste bedrijf de stroom beelden even vermindert, gooit hij er stroboscopen tegen... om onnozel van te worden.

Naast de gewelddadige computerspelletjes - onderbroken door reclamebeelden voor wodka en bier - worden er op die videoschermen nu ook taferelen uit Second Life getoond, waarmee Gunter en Gutrune hun dagen vullen. Ze communiceren met elkaar via hun laptops, zelfs al zitten of liggen ze op hetzelfde bed. Als Siegfried de Gibichungenhal betreedt, wordt hij meteen in die virtuele wereld opgenomen. Zijn avatar krijgt de vergeetdrank aangeboden door de avatar van Gunter, daarna heeft hij cybersex met Gutrune. Ik moet me waarschijnlijk niet afvragen waarom een virtuele drank ervoor zorgt dat hij Brünnhilde vergeet ?

Brünnhilde ligt zich ondertussen stierlijk te vervelen op haar "rots". Na de operatiezaal in Die Walküre en het rampdecor in Siegfried is die rots nu een ruime propere kamer met een groot bed en vensters die afgeschermd zijn met rolluiken. Continuïteit is duidelijk niet het sterkste punt van Ivo Van Hove. In die kamer is er zelfs een lift... langswaar Siegfried naar zijn werk vertrekt (zo lijkt het wel), en waarin Siegfried/Gunter haar later verkracht. Tijdens de proloog spelen Siegfried en Brünnhilde de "bed-in" van John Lennon en Yoko Ono na. Ivo Van Hove geeft in het programmaboek daar wel een uitleg voor, maar in de praktijk werkt het voor geen meter en komt het vooral over als een lachwekkende gimmick. Ik moet me waarschijnlijk niet afvragen hoe al die fotograferende reporters voorbij het "vuur" geraakt zijn ?

Er zijn toch een paar scènes die wel min of meer werken. Niet geheel toevallig zijn het de scènes waarbij de videoschermen afwezig zijn of niet opdringerig zijn. De scène van Brünnhilde en Waltraute, de sterfscène van Siegfried of de slotscène van Brünnhilde vond ik bijvoorbeeld wel geslaagd. De scène met de Rijndochters was ook wel leuk... nu ze geen Rijngoud meer te bewaken hebben, zijn ze trouwens serveersters geworden.

Maar in zijn geheel vond ik deze Ring-productie vooral incoherent en onsamenhangend, zonder overkoepelende visie of logische lijn. In het programmaboek schrijft Tom Lanoye een bijdrage over de Siegfried-productie waarin hij de muziek van Wagner omschrijft als "onaangenaam verontrustend lawaai, een opdringerig aanklampende auditieve chaos, een ergerlijk bestudeerde en toch ondoordringbare kakofonie". Als je dat naar het visuele vertaalt, is dat nu net de omschrijving van de indruk die de enscenering van Ivo Van Hove op mij nalaat.

De zangers zijn grotendeels dezelfde als bij de vorige delen. Lance Ryan vond ik nog redelijk overtuigend als de jonge Siegfried, maar als de oude Siegfried schiet hij schromelijk te kort. Zijn stem klinkt constant genepen zonder de minste baritonale ondertoon. Op een paar momenten, zoals bij zijn sterfscène "Brünnhilde! Heilige Braut!", klinkt hij wel even als een heldentenor. Jayne Casselman produceerde af en toe een paar versleten noten. Maar ik vond haar meestal wel overtuigend als Brünnhilde, met vooral een aangrijpende sterfscène.

Van de diepere mannenstemmen kon enkel Werner Van Mechelen in de korte verschijning van Alberich mij charmeren. Robert Bork zong ook wel een indrukwekkende Gunther (die trouwens verdacht veel op Ivo Van Hove leek). Attila Jun is vooral een brommende Hagen, die wel op dramatisch vlak vuur kan schieten. Maar zijn begroeting van Siegfried vond ik zwak en in het algemeen kon hij mij op vocaal vlak nooit echt overtuigen dat hij de slechterik was.

Publicatie: woensdag 18 juni 2008 om 17:33
Rubriek: Opera

Reacties

Dirk Vermassen (zondag 6 juli 2008 om 21:43)

Dezelfde voorstelling van Götterdämmerung gezien deze namiddag, Dirk, maar blijkbaar met een andere perceptie. Ik vond Van Hoves regie glashelder, overtuigend en ondanks de alom aanwezige techniek helemaal geconcentreerd op de essentie. Met name de close-ups in tweede en derde bedrijf leken mij een schoolvoorbeeld van intelligent, functioneel en dramatisch gebruik van video.

Maar er was veel meer dan dat: een boeiende en perfect te volgen verhaallijn waardoor de uren voorbijvlogen, een zeer hoog niveau van acteren (waardoor Brünnhilde bijvoorbeeld, ondanks haar flakkerende stem, een bijzonder overtuigend personage neerzette) en tal van ijzersterke dramatische momenten die nog een tijdje zullen blijven nazinderen, inclusief Siegfrieds dood, de treurmars en de hele finale. Ik had nergens het gevoel dat Van Hove tegen Wagners bedoelingen inging, integendeel. Wagner wou in de eerste plaats sterk toneel, en dat krijgen we hier ook.

Als het waar is wat Elsschot zegt, dat kunst het gevoel van het tragische moet overbrengen, dan is dat met deze Ring zeker het geval geweest. Het is een enscenering die in Bayreuth niet zou misstaan en zelfs heel wat meer karakter had dan die van Flimm die ik daar vijf jaar geleden zag. En dat in ons eigen kleine landje met een hoe dan ook beperkt budget: chapeau voor de Vlaamse Opera. Het enige wat ik betreur is dat we deze productie vermoedelijk niet als cyclus zullen kunnen meemaken. Eén ding is zeker: mocht hij er toch komen, dan zit ik weer op de eerste rij.

In alle vriendschap,

Dirk

Dirk Vandepitte (zondag 6 juli 2008 om 21:13)

Het eerste bedrijf begon goed, behoorlijk goed zelfs. Voor het eerst in heel de Ring-cyclus nam Van Hove één van de voorgeschreven attributen zonder meer over, in de ring die Siegfried aan Brünnhilde overhandigt. Het gebruik van video-beelden was relatief beperkt (in de lengte van de 2 uur van het eerste bedrijf dan toch). Het 2nd-life gedoe met de kennismaking tussen Siegfried en Gutrune en het drinken van de geheugendrank was zelfs vrij goed gevonden. Verder spelen meerdere scènes zich af voor gesloten rolluiken, en blijft de video achterwege. De Lennon-Ono-scène past in de Ring als een tang op een varken, maar het duurt gelukkig maar een paar minuten. Het eerste bedrijf liet dus nog wel wat goeds verwachten voor het vervolg.

Het begin van het tweede bedrijf was echter al heel wat minder, met overdadige video, en bovendien dan ook nog storend veel geweld terwijl er in de opera op dat ogenblik helemaal geen geweld gebeurt. Alberich overhandigt Hagen een basebalknuppel, die meteen een vooraankondiging is van het wapen voor de moord op Siegfried. In de scène met de intocht van de beide trouwparen neemt het video-gebruik nog meer toe, met 2 cameras die afwisselend een van de "verloofden" in beeld neemt. Dat gebeurt vanop een afstand van een paar meter, want meer plaats is er niet op een scène waar koorleden en solisten over elkaars voeten vallen.

Het derde bedrijf is dan ronduit v-e-r-s-c-h-r-i-k-k-e-l-i-j-k. Voor de scène met de Rijndochters heeft Van Hove niets beters gevonden dan een leger serveuses (niet 3, maar wel 10-tal), die voortdurend tafels dekken. Tot tweemaal toe trekken de serveuses de tafellakens van de tafels af om ze op een hoop te gooien voor Siegfrieds voeten. Waarvoor die tafels moeten dienen weet Van Hove wellicht zelf nog steeds niet, en op het einde van die scène gaan de tafels gewoon weer aan de kant. De videoschermen spelen weer volop, en ook nu hebben de beelden niets te maken met de gebeurtenissen. Misschien heeft Van Hove voor zichzelf computeranimaties van naakte paaldanseressen nodig om in de stemming te blijven, maar het publiek komt niet daarvoor maar wel voor de muziek. In de scène waarin Siegfried uit het verleden vertelt zeulen Hagen en consoorten bakken bier aan. De hoorn die Hagen als drank aanbiedt is een paar bierflesjes. Terwijl Siegfried zijn verhaal vertelt, in verschillende episodes, luistert er niemand. Alle heren vergenoegen zich aan de paaldanseressen, die het wel erg lang volhouden. Uiteindelijk doodt Hagen Siegfried zonder wapen, de basebalknuppel staat onverrichterzake tegen de wand (later zal dienen voor de moord op Gunther). Dan verschijnt er een MUG-team dat onder toezicht van een hele menigte een reanimatiepoging onderneemt ... op een hoop watten of zoiets, terwijl Siegfried 10 meter verderop staat te zingen, waarna hij braafjes op de lijkbaar gaat liggen. De treurmars verliest alle kracht, en dat ligt deze keer niet aan Törzs. Voor mij is op dat ogenblik alles om zeep, en de apotheose heeft evenveel dramatiek als een droge spons die uitgewrongen wordt. De opera eindigt - hoe kan het ook anders - met een zootje ongeregeld die de scène helemaal vult.

Hoe is het voor een regisseur mogelijk om zulke muziek zo te verknallen ? De finale van Götterdämmerung is de sterkste muziek ken, die me na een 5-tal live uitvoeringen en misschien al 25 beluisteringen op CD nog iedere keer kippenvel bezorgt. Van Hove heeft dat deze keer vakkundig verhinderd.

Willy Faes (maandag 23 juni 2008 om 18:22)

De mooiste scenes uit Gotterdammerung werden visueel verknald door drukke en storende regie. De schitterende uitvoering van de "Treurmars" alleen al was de moeite deze opvoering bij te wonen . Torsz deed je hier wel "op het puntje van je stoel zitten" zou Erna M. zeggen!

Dirk Vandepitte (zondag 22 juni 2008 om 10:22)

Het zou inderdaad normaal zijn dat een volledig opgebouwde Ring-cyclus na afwerking als één geheel binnen de voorgeschreven tijdsspanne van één week wordt opgevoerd. Dat vereist natuurlijk dat er samenhang zit in de opbouw en dat het fysisch mogelijk is om de decors op en af te bouwen op minder dan één dag. En op beide vlakken zit het met de productie van Van Hove natuurlijk mis. Een bijzonder kenmerk van Der Ring des Nibelungen is nu precies dat enkele cruciale attributen als fysische "leitmotive" doorheen heel de productie terugkeren.
Het was moedig van Van Hove om een poging te ondernemen om die zware symbolen te vertalen naar de 21e eeuw, maar reeds na Rheingold zat het er dik in dat dat falikant zou aflopen. Op enkele punten, oa. in die Walküre, was de poging verdienstelijk, maar het was ook niet nodig om per sé alles te willen transponeren naar de leefwereld van een niet eens modale 20-jarige in 2008.
Er is eigenlijk geen enkele eenheid te bespeuren in de heel deze Ring, niet in het dramatisch concept, niet in de scenische opbouw, en ook niet in de marketing rond de opvoeringen, die voor elke productie heel verschillend is aangepakt.
Verder betreur ik dat de Mortier-Wernicke Ring van 1991 nooit is hernomen.
In augustus ga ik naar Bayreuth. Dat is wel iets om naar uit te kijken !

Sven De Boeck (zaterdag 21 juni 2008 om 22:22)

Eigenlijk is het doodnormaal dat een opera-huis een Ring - na die seizoen na seizoen te hebben gebracht - het seizoen daarna als cyclus uitvoert, tenminste ... als je weet dat hij quasi uitverkocht zal zijn. Voor een ietwat degelijke Ring is dat geen probleem (voorbeeld : Keulen trok maar liefst 6 seizoenen lang volle zalen met de Carsen-Ring!)
Aan de beschikbaarheid van de kaarten van deze Ring te zien, behoort een cyclus niet echt tot de mogelijkheden. Het was de voorbije jaren bijna zielig te zien hoe krampachtig de Vlos moeite deed om de Ring-delen overal bekend te maken en bijna te smeken : 'koop toch een kaartje!' . Ondanks alle schuimbekkende commentaren van de gemuilkorfde pers (Bruls en consoorten), bewijst dit, dat deze Ring een ramp is in het kwadraat. Ik had blijkbaar groot gelijk om geen kaartje voor dit vervelende slot-deel te kopen.

Bruno (vrijdag 20 juni 2008 om 17:10)

Dan kan ik je goed nieuws brengen, Marc, deze Ring verdwijnt voorgoed in de coulissen (volgens de technici toch)! Heb deze Ring achter de schermen kunnen volgen, en het lijkt mij in alle geval technisch ondoenbaar om deze Ring in een week tijd te spelen. Men vreest zelfs dat 9 dagen voor de verhuis naar Gent nipt zullen zijn!

ps: ik ben waarschijnlijk één van de weinigen die dat jammer vindt... maar elk zijn mening, hé

De Palmenaer Marc (vrijdag 20 juni 2008 om 09:46)

Het is te hopen dat ze er definitief mee stoppen, want heb gehoord dat ze binnen enkele jaren de ganse'Ring' nog eens gaan doen binnen een tijdsbestek van 1 week.