Il Grand' Inquisitor

Brigitte Fassbaender - Schumann Lieder

"Seelen-Zustände will dieses Schumann-Programm, diese Summe von fünfundzwanzig Liedern, schildern." Zo begon Erik Werba de tekst in het programmaboek bij het liedrecital van Brigitte Fassbaender tijdens de Salzburger Festspiele van 1977. Het zijn vooral de zieleroerselen van de vrouw uit Frauenliebe und -leben en die van Mary Stuart waarvoor Brigitte Fassbaender haar veelkleurig schilderspalet bovenhaalt.

Maar ze begint met vier andere Liederen van Schumann. En meteen vanaf het eerste lied Aufträge grijpt ze je vast en neemt ze je op sleeptouw. Het is pas helemaal op het einde - vijfentwintig liederen later - dat ze je terug loslaat. Het contrast met de recente Schumann-CD van Matthias Goerne is gigantisch. Bij Goerne had ik regelmatig de neiging om door te klikken naar het volgende nummer. Een uitvoering van Fassbaender laat zoiets niet toe... ze dwingt je te luisteren.

Met Aufträge zet ze de toon voor de rest van het recital; soms een vertellende toon, maar altijd vol expressie en kleur. Voor Der Nußbaum gaat ze naar het andere einde van haar kleurenspectrum, nu voert tederheid en melancholie de boventoon... ze creëert een sfeer die enkel met het onvertaalbare "Sehnsucht" omschreven kan worden. Das verlassene Mägdlein wordt overschaduwd door de versie van Hugo Wolf. De versie van Schumann is weliswaar vergelijkbaar qua sfeer, maar het heeft niet de geniale Wolfiaanse vondsten... bij Wolf zit je bijvoorbeeld te wachten op de "Plötzlich" in het midden van het lied, bij Schumann passeert dit zonder enig effect.

Frauenliebe und -leben is in de handen van Brigitte Fassbaender met niemand anders te vergelijken. Voor een poëtische, naïeve uitvoering ben je bij haar aan het verkeerde adres. Ze tekent een zelfbewuste vrouw, die Er, der Herrlichste von allen helemaal niet bakvisachtig of dromerig zingt; ze weet wat ze wil. Daardoor verliest Ich kann's nicht fassen, nicht glauben enigszins zijn betekenis omdat er nooit enige twijfel te horen is. Maar ze is wel consequent in haar interpretatie; de vaak bekritiseerde zin "Ich will ihm dienen, ..." uit Du Ring an meinem Finger wordt vol overtuiging gezongen. Een absoluut hoogtepunt is Süßer Freund. Uit de openingszin - "du blickest mich verwundert an" - klinkt één groot vraagteken terwijl de rest van het Lied gekenmerkt wordt door een subtiel aanwezige vreugde. An meinem Herzen zingt ze heel snel, maar dat belet haar niet om op het einde nog een schattig lachje naar haar kindje te werpen.

Maar het is vooral de pijn van het laatste lied, Nun hast du mir den ersten Schmerz getan, die blijft hangen. Met de crescendo over "der aber traf" draait ze het mes om in de wonde... daarna wordt de pijn enkel nog groter. De cyclus is een hoogst persoonlijke en unieke uitvoering... maar je verwacht ook niet van Fassbaender dat ze iets zingt op de manier zoals iedereen dat doet.

De Gedichte der Königin Maria Stuart worden veel minder vaak uitgevoerd. Maar ook hier straalt Fassbaenders dwingende persoonlijkheid weer. Het Abschied von Frankreich is nog enigszins berustend. Maar snel neemt haar interpretatie majesteitelijke allures aan. An die Königin Elisabeth is bijvoorbeeld adembenemend. Zelfs in haar eerste gebed Nach der Geburt ihres Sohnes vraagt ze Christus niet gewoon om bescherming voor haar zoon, maar beveelt ze Hem bijna om dit te doen. Enkel in het Gebet voor haar dood toont ze een - zij het bescheiden - nederigheid.

Daarna volgt nog een selectie Heine-Lieder, waaronder ook twee liederen uit Dichterliebe... die door Fassbaender uitvergroot worden tot bovenmenselijke proporties.

Ik kan me voorstellen dat haar stijl niet iedereen zal bevallen. Maar ik denk dat het wel duidelijk zal zijn naar welke opname mijn voorkeur uitgaat als ik zou moeten kiezen tussen die van Matthias Goerne en Brigitte Fassbaender...

Publicatie: vrijdag 8 oktober 2004 om 22:37
Rubriek: CD & DVD