Billy Budd in Amsterdam
Het is bijna vijftien jaar geleden dat ik Billy Budd nog eens gehoord heb... dat was toen de Decker-productie in de Vlaamse Opera. Aangezien ik deze week toch in de buurt van Amsterdam ben, maakte ik van de gelegenheid gebruik om de voorstelling in het Muziektheater te gaan bekijken. Het is een productie die afkomstig is van de opera in Frankfurt.
De regisseur Richard Jones verplaatst het verhaal naar een zeevaartschool in plaats van het op een oorlogsschip te laten afspelen. A priori lijkt dat gek, maar de essentiële voorwaarden opdat het zou kunnen werken, zijn wel voldaan. In de eerste plaats is het een afgesloten wereld, aangezien de school ook voorzien is van een internaat waardoor de student-matrozen niet weg kunnen. Ten tweede zijn de strikte hiërarchie en een eigen regelgeving aanwezig.
Twee personages passen niet echt in deze wereld. Dansker lijkt me de oude conciërge van de school te zijn. Maar belangrijker is de positie van Claggart. Hij is de enige "docent" die geen uniform draagt. Het is niet meteen duidelijk wat zijn functie is. Maar misschien wilde hij ooit bij de marine gaan, is daar niet in geslaagd en werkt hij nu in de school als studiemeester maar zonder de gouden strepen die daarbij horen. Die frustatie kan een bijkomende verklaring zijn waarom hij een wrok koestert tegen Billy Budd, die nieuw binnengekomen is en meteen door iedereen aanvaard en geliefd wordt.
Heel die school wordt spectaculair in beeld gebracht door het decor van Antony McDonald. We zien een levensechte turnzaal, die ook nog eens volledig naar links of naar rechts kan bewegen. Daardoor wordt aan de ene kant het bureau van Vere zichtbaar of aan de andere kant de douches en slaapzaal van de studenten. Buiten het Amsterdams Muziektheater kan ik me weinig Europese operahuizen voorstellen die dit technologisch hoogstandje kunnen bolwerken.
Door die actie te verplaatsen naar een school is er wel één probleem. Vaak komt de tekst niet overeen met wat we zien. Soms kan je aan die tekst wel een andere draai geven. De opdoemende mist en het beperkte zicht in het begin van het tweede bedrijf worden vertaald door een elektriciteitsstoring met knipperende lichten. Problematischer is de hele zeeslagscène. Dat wordt een wedstrijd tussen twee ploegen studenten om zo snel mogelijk een kanon in elkaar te vijzen waarbij ze een volledig parcours doorheen de turnzaal moeten afleggen. Het lijkt wel "Spel zonder grenzen". Er gebeurt zo veel op scène waardoor de aandacht handig afgeleid wordt van wat er echt gezongen wordt.
Maar voor wie abstractie kan maken van dit soort "details" is dit een geniale productie. Ook muzikaal staat de voorstelling op hoog niveau. In de orkestbak wordt daarvoor gezorgd door Ivor Bolton en het Nederlands Philharmonisch Orkest. In de lange bezetting, tot en met de kleinste rol, zitten er geen echt zwakke elementen.
Dat geldt uiteraard ook voor de drie hoofrolspelers. John Mark Ainsley is op papier een ideale Vere, maar tot mijn verrassing was hij toch iets minder goed dan ik verwachtte. Soms klonk hij fantastisch, op andere momenten klonk zijn stem iets genepener zonder dat ik er een patroon kon in ontdekken. Een en ander maakte dat ik me nooit echt betrokken voelde bij zijn dilemma.
Clive Bayley was daarentegen een imposante John Claggart. Zijn grote ontboezeming "O beauty, o handsomeness, goodness" werkte aangrijpend verstikkend. Hij domineert de scène door zijn aanwezigheid. Je voelt dat hij iedereen in zijn macht heeft en kan dan ook de vuile werkjes door anderen laten opknappen. Echt een grootse vertolking.
Billy Budd werd gezongen door Jacques Imbrailo, een nieuwe naam voor mij. Hij zorgde voor het echte moment van ontroering van de hele avond. Dat kwam als hij opgesloten zit - in deze productie staat hij in zijn locker - en meimert "Look, through the port comes the moonshine astray". Vanaf dat moment tot hij opgehangen wordt, is één kippenvelmoment.
Mocht er zoiets bestaan als Britten-fans, dan kan ik hen enkel aanraden om naar Amsterdam te gaan. Dit is een productie die je moet gezien en gehoord hebben...
Publicatie: donderdag 17 maart 2011 om 10:22
Rubriek: Opera