Maria in Wexford
Ik sloot mijn bezoek aan het Wexford Opera Festival af met Maria van Roman Statkowski. Deze opera (én de componist) was mij totaal onbekend, maar het blijkt een ontdekking van formaat te zijn. Daarenboven werd hij ook fantastisch gezongen en kreeg hij een moderne en meeslepende enscenering mee. Het is een productie die op het einde van het jaar zonder enige twijfel in mijn top-tien terecht zal komen...
foto © Clive Barda
Statkowski is een Poolse componist en zijn opera Maria ging in 1906 in Warschau in première. Het verhaal speelt zich af in Litouwen en gaat over de strijd tussen twee politieke tegenstanders, Graaf Palatine en de gouverneur. De zoon van Palantine, Waclaw, is getrouwd met Maria, de dochter van de gouverneur. Palantine vindt dat huwelijk beneden zijn stand (om over de politieke kant nog te zwijgen) en hij maakt van de op hand zijnde rellen gebruik om Maria te laten vermoorden. Als Waclaw dit te weten komt, wil hij zich eerst wreken op zijn vader, maar beslist op het laatste moment dat hij het oordeel over zijn vader aan God overlaat en pleegt zelfmoord.
De opera bestaat uit drie bedrijven, telkens voorafgegaan door een muzikaal voorspel of ouverture. Het eerste bedrijf is het Palatine-bedrijf, het tweede dat van de gouverneur met onder andere het liefdesduet van Waclaw en Maria. Het derde (en kortste) bedrijf begint met de moord op Maria en eindigt met de zelfmoord van Waclaw.
Regisseur Michael Gieleta plaatst het verhaal duidelijk in 1980 in Polen. Tijdens elk voorspel projecteert hij zwart-wit foto's. In het eerste bedrijf is het nog niet duidelijk waar het zich afspeelt. We zien foto's van verlaten straten, mensen die in de rij staan voor lege winkels, stalinistische gebouwen, ... Palatine zit in uniform aan een bureau, met daarop onder andere een foto van zichzelf samen met Leonid Brezjnev. Hij zou een KGB- of Stasi-officier of iets anders van die strekking kunnen zijn.
In het tweede bedrijf vallen de puzzelstukjes op hun plaats. De foto's die we nu te zien krijgen, zijn beelden van de scheepswerf in Gdansk, vlaggen van Solidarnosc, ... De vader van Maria is een van de leiders van Solidarnosc. Ze wonen in een schamele wooncontainer onder een brug met zicht op de scheepswerf. Alles klopt... de rellen en de strijd tegen de heersende klasse, het standenverschil, de corruptie en het machtsmisbruik.
foto © Clive Barda
Ook muzikaal is het een schitterende partituur, die heel Russisch klinkt (alhoewel het natuurlijk een Poolse opera is). De ouverture doet me bijvoorbeeld aan Mussorgsky denken, de feestscène in het eerste bedrijf zou van Tchaikovsky kunnen zijn. Opvallend is ook de aanwezigheid van een vreemde, onbestemde figuur die een vergelijkbare functie heeft als de idioot in Boris Godunov. Hij duikt ongevraagd op tijdens het feest van Palatine om te waarschuwen voor dood en verderf en vertelt later aan Waclaw dat zijn vader achter de dood van Maria zit.
De Italiaanse sopraan Daria Masiero zong de relatief kleine rol van Maria. Ze heeft een stem met veel metaal, die in hoogte begint te snerpen, maar toch verrassend slavisch klinkt. De drie andere hoofdrollen waren met Poolse zangers bezet, in de eerste plaats de tenor Rafal Bartminski als Waclaw. Hij heeft een gigantische stem, die hij echter ook kan terugbrengen tot een ragfijn piano voor het slot van het liefdesduet.
Maar de echte sterren zijn de twee vaders. De bas-bariton Krzysztof Szumanski zet een ongelooflijk sterke Palatine neer. Heel het eerste bedrijf wordt door hem gedomineerd. Het begint met zijn monoloog, die ook verwant is met die van Boris, vol expressieve wendingen en een tekstuele inleving die me aan een zanger als Sergey Leiferkus doet denken. De bariton Adam Kruszewski heeft een veel zachtere en rondere stem, maar daarom niet minder strijdvaardig in zijn strijd tegen het onrecht. Het is spijtig dat er geen directe confrontatie tussen de beide rollen voorzien is... een gemiste kans van Statkowski... iets wat een componist als Verdi zeker niet zou hebben laten liggen.
Hoedanook, deze opera is een echte ontdekking en een aanrader.
Daarmee is voor mij het Wexford-festival afgelopen. De titels voor volgend jaar zijn ook al bekend en zijn zoals verwacht weer even ongebruikelijk: Francesca da Rimini van Mercadante, Le roi malgré lui van Chabrier en A village Romeo and Juliet (Delius)...
Publicatie: dinsdag 1 november 2011 om 12:30
Rubriek: Opera