Patrick Grahl in Schwarzenberg

De gedichten van Heinrich Heine hebben talloze componisten geïnspireerd. Patrick Grahl en Daniel Heide wilden dat illustreren met een recital met (bijna) uitsluitend Heine-liederen.

(foto © Schubertiade Schwarzenberg)

De vreemde eend in de bijt was Schubert. Ze hadden uiteraard wel de Heine-Lieder uit Schwanengesang kunnen opvoeren, maar in de plaats hadden ze vijf liederen op gedichten van Seidl gekozen. Het zijn allemaal klassiekers, maar desalniettemin had Grahl nog wel een partituur nodig voor deze liederen, in tegenstelling tot de rest van het programma. In Der Wanderer an den Mond drukt hij wel mooi de "Sehnsucht" uit, maar ik had toch het gevoel dat deze liederen interpretatief nog niet verinnerlijkt waren... wat leidde tot een tempostrijd met Heide in Am Fenster of een iets te late inzet in Sehnsucht. Maar dat doet geen afbreuk aan zijn buitenaards mooie tenorstem.

Dé Heine-cyclus is uiteraard Schumanns Dichterliebe, waarmee ze het recital afsloten. Dit is een cyclus die hij door en door kent. Na wat piano-gebroddel van Heide in Im wunderschönen Monat Mai, vliegt de cyclus voorbij in één geut liefdespijn, die zich het eerst duidelijk manifesteert op het einde van Im Rhein, im heiligen Strome als hij in het lievevrouwenbeeld de trekken van zijn geliefde herkent. Wel spijtig dat het majestueuze naspel wat weggespeeld werd door Heide. Grahl schakelt probleemloos over van de ene emotie naar de andere, soms zelfs in één strofe, zoals in Und wüssten's die Blumen waar na de treurnis van "und wüssten's die Nachtigallen, wie ich so traurig und krank" even een heilend moment komt met "sie liessen fröhlich erschallen erquickenden Gesang". Das ist ein Flöten und Geigen zingt hij met een gezonde dosis sarcasme. We horen woede op het einde van Ein Jüngling liebt ein Mädchen: "und wem sie just passieret, dem bricht das Herz entzwei". De bloempjes in Am leuchtenden Sommermorgen krijgen een vertederende andere stem, Ich hab' im Traum geweinet is een moment van hypnotiserende trance en klinkt alsof hij het in één adem zingt.

Ze waren het recital begonnen met Heine-liederen van zijn geliefde Mendelssohn met uiteraard Auf Flügeln des Gesanges, maar ook zijn versie van Allnächtlich im Traume dat een dramatischer karakter heeft dan de versie van Schumann. Het aanstekelijke Neue Liebe werd wat te snel gezongen, waardoor de tekst onverstaanbaar werd maar daardoor wel voor een groot contrast zorgde voor het slot "oder soll es Tod bedeuten". Dezelfde sfeer vinden we terug in Reiselied met een spookachtige eerste strofe en een aangepaste sonore stem als de eik spreekt: "was willst du, törichter Reiter, mit deinem törichten Traum".

Maar de curiositeit van het recital waren vijf liederen van Johann Vesque von Püttlingen. Hij is een tijdgenoot van Schubert - beide componisten kenden elkaar ook - en hij organiseerde huisconcerten waar de grote componisten van de tijd langskwamen... van de Schumann en Mendelssohn tot Liszt, Meyerbeer en Berlioz. Hij schreef meer dan 300 liederen waarvan ongeveer een derde op gedichten van Heine. Zijn magnum opus is een omvangrijk liedboek uit 1851 waarin hij alle 88 gedichten uit Heines "Die Heimkehr" getoonzet heeft. Berlioz omschreef ze als "meesterwerken van humor, fantasie en gratie". Am fernen Horizonte is een toonbeeld van elegantie, al klinkt het minder modern dan Schuberts Die Stadt die toch 20 jaar ouder is. Humor krijgen we in het lied van "der deutsche Professor" oftewel Zu fragmentarisch ist Welt und Leben? dat met zijn recitativisch begin Wolfiaans aandoet. Fantasievol is dan weer de piano-inleiding tot Ich rief den Teufel und er kam die als soundtrack van een griezelfilm zou kunnen dienen. Even fantasievol is Mensch, verspotte nicht den Teufel wat dan weer ironisch als een Bachkoraal klinkt.

Ik had halvelings verwacht dat hij voor de bisnummers meer uit dit Heimkehr-Liederbuch zou zingen, maar ze schakelden over naar Eichendorff met Schumanns Mondnacht en Nachtlied, Felix' requiem voor Fanny...

Publicatie: woensdag 27 augustus 2025 om 09:09
Rubriek: Liedrecital