Brigitte Fassbaender in Schwarzenberg

Vorige maand vierde Brigitte Fassbaender haar 75ste verjaardag. Zingen doet ze al twintig jaar niet meer, maar op pensioen gaan, zit er nog niet in. Deze week gaf ze een reeks master classes tijdens de Schubertiade Schwarzenberg aan zes zangers, vier mezzo's en twee sopranen.

Fassbaender is een uitstekende lesgeefster die zeer behoedzaam omgaat met de zangers en nooit de zangers schoffeert of belachelijk maakt, zoals bijvoorbeeld Dietrich Fischer-Dieskau wel placht te doen (om over Elisabeth Schwarzkopf nog maar te zwijgen). Een master class dient in de eerste plaats over interpretatie te gaan, maar zoals ze zelf op een bepaald moment zei, is het niet haar schuld als ze daar niet altijd aan toekomt. Techiek en interpretatie zijn zo nauw met elkaar verweven dat ze pakweg 80 % van haar tijd met techniek bezig is.

De resultaten die ze op zeer korte termijn weet te behalen, zijn soms ronduit verbluffend. Zo was er een sopraan die last had van het typische brandsirene-effect. Op lange termijn kan dat niet gezond zijn en het is ook hoogst onaangenaam om daarnaar te luisteren (tenzij je de jury bent van een zangwedstrijd, dan geef je zo'n zangeres natuurlijk de eerste prijs). Maar na een vijftal minuten specifieke vocalise-oefeningen was het probleem opgelost, of tenminste de aanzet gegeven voor een duurzamere klankproductie zonder flapperende kin of tong.

De basis van Fassbaenders techniek is de klinkermodificatie, waarbij ze uitlegt hoe de ene klank overgaat in de andere door slechts licht en met minimale moeite de plaatsing van de stem aan te passen. Ze gebruikt daarvoor allerlei beelden, gaande van varkensstaartjes, snurkpunten of het afgehakte kopje van gekookt ei. Een term die ze daarbij vaak gebruikt, is "inhalare la voce" oftewel het naar zich toe trekken van een toon in plaats van een toon naar buiten te duwen wat veel meer kracht kost.

Deze beelden koppelt ze dan ook nog eens aan de fysiologische uitleg van hoe allerlei spieren, het middenrif tot en met de solar plexus daaraan meewerken. Als niet-zanger vond ik dit allemaal hoogst interessant om op deze manier een inkijk te krijgen in de machinerie die ervoor zorgt dat een zanger kan zingen. Er zullen ongetwijfeld wel nog andere technieken zijn, maar de resultaten van haar techniek zijn wel indrukwekkend.

Ze zingt trouwens ook alles voor. Alhoewel ze 50 jaar ouder is dan de zes studenten, kan ze hen nog allemaal moeiteloos van het podium zingen. Ik heb haar spijtig genoeg nooit live gehoord, maar ben uiteraard vertrouwd met haar vele lied-opnames. Haar huidige stem klinkt eigenlijk nog altijd hetzelfde als dertig jaar geleden.

Het is niet echt gepast om in detail op de zes zangers in te gaan. De kwaliteit was hoedanook nogal variabel. Voor mij was echter wel één zangeres die eruit sprong. De Oostenrijkse mezzo Ida Aldrian, die momenteel in het ensemble van Hamburg zingt, heeft een fantastisch mooie stem die ook interpretatief op niveau is. Haar wil ik wel eens in een volledig liedrecital horen...

Publicatie: vrijdag 29 augustus 2014 om 10:20
Rubriek: Liedrecital